Dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe – odbywa się według przepisów prawa spadkowego i występuje wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub gdy testament jest nieważny lub gdy nie reguluje on losów całości majątku spadkodawcy. Również wtedy gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami, o losach majątku spadkodawcy decydują przepisy prawa spadkowego. Dziedziczenie ustawowe może odnosić się do całości majątku spadkodawcy lub do jego części (nieuwzględnionej w testamencie spadkodawcy). Najogólniej rzecz ujmując, reguły dziedziczenia ustawowego opierają się na stosunku pokrewieństwa, małżeństwa lub przysposobienia.

Polskie prawo spadkowe określa kolejność w jakiej spadkobiercy ustawowi są powoływani do spadku. W pierwszej kolejności do spadku powoływani się dzieci spadkobiercy oraz małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, lecz małżonkowi musi przypaść w udziale minimum 1/4 spadku. Oznacza to, że jeśli mąż pozostawił po sobie żonę i czworo dzieci, to żona otrzyma 1/4 spadku, a czworo dzieci pozostałe 3/4. W wypadku żony i dwojga dzieci – każde z nich otrzymuje 1/3 spadku. W sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych (dzieci naturalnych i przysposobionych), do spadku zostają powołani jego małżonek oraz jego rodzice. Wtedy udział każdego z rodziców wynosi 1/4 spadku. Rodzice przejmują cały majątek w wypadku gdy spadkodawca nie zostawił małżonka ani dzieci.

W następnej kolejności, gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to w jego miejsce wchodzi rodzeństwo spadkodawcy, dziedzicząc część przypadającą rodzicowi w częściach równych. Jednocześnie udział małżonka, który dziedziczy wraz z rodzicami, rodzeństwem czy zstępnymi rodzeństwa współmałżonka, zawsze wynosi połowę spadku. W ten sposób przepisy prawa chronią interes małżonka, który w czasie życia spadkodawcy przyczyniał się do wzrostu jego majątku.

Gdy jedno z rodzeństwa mające prawo do spadku nie żyje, w jego miejsce wchodzą zstępni rodzeństwa. Przykładowo: po zmarłym bracie dziedziczy bratanek (lub bratankowie). W wypadku gdy spadkodawca nie posiada rodziców, rodzeństwa ani zstępnych rodzeństwa (siostrzeńców, bratanków, siostrzenice, bratanice), małżonek spadkodawcy dziedziczy całość spadku. Małżonek może nie dziedziczyć majątku w wypadku, gdy spadkodawca wystąpił za życia o orzeczenie rozwodu lub separacji, a żądania te były uzasadnione.

W następnej kolejności do spadku powołani zostają dziadkowie spadkodawcy. Dziedziczą oni wtedy, gdy spadkodawca nie miał ani małżonka, ani rodzeństwa, ani zstępnych rodzeństwa. Natomiast gdy spadkodawca nie pozostawił żadnych osób powołanych do spadku z ustawy, spadek dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.