Podział spadku: sądowy czy notarialny?

Bardzo często spotkać się można z przypadkami, gdy majątek, który zostawił spadkodawca należy podzielić między kilku spadkobierców. Testament spadkodawcy lub ustawa o prawie spadkowym wskazują, komu przysługuje część majątku zmarłego spadkodawcy. Mogą wystąpić dwie zasadnicze sytuacje – gdy spadkobiercy ustalą zgodnie między sobą jak podzielić majątek zmarłego spadkodawcy lub gdy nie ma zgody między spadkobiercami w kwestii podziału spadku. W tym drugim wypadku sprawę rozstrzyga sąd. Z wnioskiem do sądu może wrócić się każdy spadkobierca, a także nabywca udziału w spadku. Należy zwrócić się do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w wypadku, gdy miejsce to jest nieznane – do sądu miejsca w którym znajduje się spadek. Sąd ustala przede wszystkim skład i wartość majątku spadkowego i od tego zależy ustalenie wielkości otrzymanych przez poszczególnych spadkobierców części spadku oraz ewentualnych spłat i dopłat. Takie rozstrzygnięcie sporu o spadek nazywa się działem sądowym.

W wypadku gdy spadkobiercy są zgodni co do podziału spadku mówimy o dziale umownym. Umowny dział spadku możliwy jest tylko wtedy, gdy wszyscy współspadkobiercy zgadzają się co do konieczności dokonania podziału, a także formy i sposobu jego dokonania. Musi w tym wypadku zachodzić zgoda co do tego, jakie przedmioty przypadną poszczególnym współspadkobiercom, czy dokonać działu fizycznego czy cywilnego (poprzez sprzedaż określonego przedmiotu i podział uzyskanej sumy). Współspadkobiercy muszą być także zgodni co do wysokości oraz sposobu zapłaty ewentualnych spłat (czyli kwot, jakie mają otrzymać ci spadkobiercy, którzy ze spadku nie otrzymali żadnych przedmiotów) i dopłat (czyli kwot jakie powinni otrzymać ci spadkobiercy, którzy otrzymali ze spadku przedmioty o wartości mniejszej niż ich udział w spadku).

W wypadku umownego działu spadku wszyscy współspadkobiercy, którzy są stronami umowy, określają sposób i warunki dokonania podziału. Spadkobiercy nie mogą jednak określić w umowie wielkości przysługujących im udziałów w odmienny sposób niż to wynika z ustawy lub z treści testamentu. Próby zmiany postanowień testamentu lub naruszenie przepisów wynikających z ustawy sprawia, iż umowa będzie nieważna. Wymagania formalne samej ustawy zależą od rodzaju przedmiotów, jakie wchodzą w skład majątku pozostawionego przez spadkobiercę. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, to umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

W przypadku umownego podziału spadku współspadkobiercy mogą zwrócić się ze swoją umową do sądu lub do notariusza. Przy czym notarialny podział spadku będzie kosztowniejszy niż sądowy, za to notariusz załatwi za nas wszelkie formalności. Notarialny podział spadku zajmuje również mniej czasu. Po sądowym dziale spadku nie ma już potrzeby udawać się do notariusza, trzeba jednak dokonać wpisu w Księgach Wieczystych.