Dziedziczenie w przypadkach szczególnych

Poza głównymi zasadami dziedziczenia ustawowego i testamentowego mogą wystąpić również szczególne zasady dziedziczenia dotyczące przypadków szczególnych: śmierci spadkobiercy, wydziedziczenia, przysposobienia, separacji, rozwodu, wniosku o separację lub rozwódW wypadku śmierci spadkobiercy wyznaczonego przez spadkodawcę w testamencie, zaczynają obowiązywać przepisy prawa spadkowego (dziedziczenie ustawowe). Prawo spadkowe dokładnie określa kolejność osób, którym przysługuje prawo dziedziczenia.

Szczególnym przypadkiem jest wydziedziczenie. Polega ono na pozbawieniu uprawnionego spadkobiercy możliwości spadkobrania poprzez powołanie innych spadkobierców lub sporządzenie testamentu negatywnego. Testament negatywny nie powołuje nikogo do spadku, wskazuje natomiast, kogo spadkodawca wyłącza od dziedziczenia. Wydziedziczenie powoduje wyłączenie spadkobiercy od dziedziczenia po spadkodawcy, ponadto pozbawia go zachowku (spadkobiercy ustawowi, którzy w testamencie zostali pozbawieni jakiegokolwiek udziału w spadku, mają prawo dochodzić od spadkodawców wypłacenia zachowku). Wydziedziczenie sprawia, iż takiej osobie wydziedziczonej nie przysługuje prawo do zachowku.

W przypadku przysposobienia (adopcji) zarówno przysposobiony (adoptowany), jak i przysposabiający (adoptujący) mają prawo do dokonywania swobodnych rozporządzeń w drodze testamentu. Natomiast przepisy różnicują sytuację dziedziczenia ustawowego między przysposobionym a przysposabiającym – do którego dochodzi w wypadku braku testamentu. Wyróżnia się dwa rodzaje przysposobienia, które mają duże znaczenie w wypadku dziedziczenia ustawowego. Przysposobienie pełne – oznacza, iż osoba przysposobiona jest traktowana jako dziecko naturalne przysposabiającego. Ma takie same prawa w wypadku dziedziczenia co biologiczne dzieci spadkodawcy oraz następuje zerwanie więzi prawnej przysposobionego z jego rodziną naturalną . Przysposobienie niepełne – polega na powstaniu jedynie stosunku między przysposabiającym i przysposobionym i wywołuje ograniczone skutki w prawie spadkowym. Dotyczą one dziedziczenia po przysposabiającym z wyłączeniem jednak jego krewnych, dziedziczenia przysposabiającego po przysposobionym od czego wyłączeni są również krewni przysposabiającego. Przysposobiony w tym wypadku dziedziczy także po swoich krewnych naturalnych z wyłączeniem rodziców naturalnych.

Rozwód i separacja (lub nawet samo złożenie wniosku o rozwód lub separację) ma ogromne znaczenie w prawie spadkowym. Prawomocne orzeczenie zarówno rozwodu, jak i separacji skutkuje usunięciem byłego (jak i formalnie obecnego – w wypadku separacji) małżonka od dziedziczenia. W określonych sytuacjach postępowanie w sprawie rozwodu lub separacji nie musi być przeprowadzone do końca, aby odnieść skutek na płaszczyźnie prawa spadkowego. Kodeks cywilny daje podstawy do podważenia powołania do dziedziczenia małżonka przeciw któremu toczyło się postępowanie.